افسردگی ماژور یا افسردگی اساسی بالینی (Major Depressive Disorder یا MDD)، یکی از اختلالات روانی شایع است که بر اساس آمارهای جهانی حدود ۳ تا ۷ درصد از جمعیت را تحت تأثیر قرار می‌دهد در مقاله‌ای دیگر در خصوص انواع افسردگی به صورت مفصل توضیح دادیم. در این مقاله، به بررسی علت‌ها، علائم، تشخیص و درمان افسردگی ماژور پرداخته می‌شود.
علل افسردگی ماژور
علل افسردگی ماژور متنوع هستند و ممکن است شامل عوامل ژنتیکی، محیطی، فردی و شخصیتی باشند. برخی از عوامل عامل در ایجاد این اختلال عبارتند از:
نقش عوامل ژنتیکی در افسردگی ماژور
عوامل ژنتیکی در بروز افسردگی ماژور نقش مهمی دارند. بر اساس تحقیقات و مطالعات بالینی، افرادی که اقوام نزدیکی با افسردگی ماژور دارند، احتمال بیشتری برای ابتلا به این اختلال دارند. همچنین، مطالعات ژنتیکی نشان داده است که ژن‌هایی که در کنترل سطوح سرتونین (Serotonin)، نورادرنالین (Norepinephrine) و دوپامین (Dopamine) در مغز نقش دارند، ممکن است در بروز افسردگی ماژور نقش داشته باشند.
علاوه بر این، ژن‌هایی که در کنترل پاسخ به استرس و تنظیم هورمون‌های استرسی مانند کورتیزول نقش دارند، نیز ممکن است در بروز این اختلال مهم باشند. با این حال، باید توجه داشت که عوامل ژنتیکی تنها یکی از عواملی هستند که در بروز افسردگی ماژور نقش دارند و عوامل محیطی و فردی نیز نقش مهمی در تعیین این اختلال دارند.
نقش عوامل محیطی در افسردگی ماژور
عوامل محیطی نیز در بروز افسردگی ماژور نقش مهمی دارند. برخی از عوامل محیطی شامل موارد زیر می‌باشند:
- رویدادهای زندگی: رویدادهایی مانند از دست دادن کار، انتقال به محیط جدید، از دست دادن فرد عزیز، طلاق و مشکلات مالی
- شرایط اجتماعی: شرایط اجتماعی مانند انزوا، احساس تنهایی، فراموشی ازسمت دوستان یا خانواده، نبود حمایت از اطرافیان و عدم تعامل اجتماعی
- مصرف مواد مخدر: مصرف مواد مخدر مانند الکل و مواد مخدر
- نوع تفکر: افرادی که به تفکر منفی مایل هستند و به سختی می‌توانند از نگرش منفی خود رها شوند، به احتمال زیاد در معرض بروز افسردگی ماژور قرار دارند. برخی از افراد به دلیل تمایلات شخصیتی‌شان، به سمت افسردگی ماژور می‌روند، این تمایلات شامل تمایل به خودتنبیهی، خودانگیختگی و خودکشی می‌باشد.
- فعالیت بدنی: فعالیت بدنی نامنظم و عدم ورزش
- شرایط فیزیکی: شرایط فیزیکی مانند بیماری‌های مزمن، دردهای مزمن، عدم خواب کافی و اختلال در تغذیه. برخی از افرادی که افسردگی ماژور دارند، دچار بیماری‌های جسمی بوده‌اند که باعث کاهش انرژی و روحیه‌ی آن‌ها می‌شود. بیماری‌هایی مانند سرطان، ام اس، بیماری قلبی و غیره.افرادی که در مغزشان تعادل شیمیایی به هم می‌ریزد، احتمال بیشتری برای ابتلا به افسردگی ماژور دارند. اختلال در سطوح سرتونین، نورادرنالین و دوپامین ممکن است باعث بروز این اختلال شوند.
نقش تغییرات هورمونی در افسردگی ماژور
برخی از تغییرات هورمونی که ممکن است باعث افسردگی ماژور شوند شامل موارد زیر می‌شوند:
- تغییرات هورمون‌های تیروئید: کاهش فعالیت تیروئید (hypothyroidism) می‌تواند باعث افسردگی ماژور شود. همچنین، تغییرات در سطح هورمون‌های تیروئید می‌تواند در بروز افسردگی ماژور در زمان بارداری و پس از زایمان نیز نقش داشته باشد.
- تغییرات هورمون‌های جنسیتی: تغییرات در سطح هورمون‌های جنسیتی مانند افزایش سطح استروژن در زنان در دوران پیش از پریود (PMS) می‌تواند باعث افسردگی ماژور شوند. همچنین، تغییرات در سطح هورمون‌های جنسیتی در زمان بارداری و پس از زایمان نیز می‌تواند باعث بروز افسردگی ماژور شود.
- تغییرات هورمون کورتیزول: تغییرات در سطح هورمون کورتیزول می‌تواند باعث بروز افسردگی ماژور شوند. افزایش سطح کورتیزول در بدن در پاسخ به استرس می‌تواند باعث بروز افسردگی شود.
- تغییرات هورمون رشد: تغییرات در سطح هورمون رشد نیز ممکن است باعث بروز افسردگی ماژور شوند.
باید توجه داشت که تغییرات هورمونی تنها یکی از عواملی هستند که در بروز افسردگی ماژور نقش دارند و عوامل ژنتیکی و محیطی نیز نقش مهمی در تعیین این اختلال دارند.
علائم افسردگی ماژور
علائم افسردگی ماژور شامل علائم جسمی، علائم شناختی و علائم رفتاری می‌شوند که می‌توان به شرح زیر اشاره کرد:
- علائم جسمی: کاهش اشتها، کاهش وزن، خستگی، بی‌اشتهایی جنسی، درد بدن، سردرد، اختلال در خواب و خواب بیش از حد
- علائم شناختی: ناراحتی، بی‌اعتمادی، نگرانی، تکراری فکر کردن، افکار منفی، فراموشی، کاهش توجه و تمرکز، اختلال در انجام کارهای روزمره، احساس عدم ارزشمند بودن و کاهش اعتماد به نفس
- علائم رفتاری: انزوا، کوتاهی نفس، بی‌حوصلگی، بی‌اشتیاقی، ترک کارها و سرگرمی‌های روزمره، تنبلی، خودکشی، اختلال در روابط اجتماعی، رفتار خشونت‌آمیز و خودآسیبی
باید توجه داشت که علائم افسردگی ماژور ممکن است در همه افراد یکسان نباشد و برخی افراد ممکن است تنها با برخی از این علائم مواجه شوند. همچنین، علائم افسردگی ماژور ممکن است با علائم دیگری مانند اختلال اضطرابی، اختلال خلقی و اختلال وسواسی-اجباری همراه باشند.
تشخیص افسردگی ماژور
تشخیص افسردگی ماژور نیاز به تشخیص تخصصی توسط پزشک، متخصص روانپزشک یا روانشناس دارد که به روش‌های دارو درمانی یا روان درمانی نیز انجام می‌شود. برای تشخیص این اختلال، پزشک ممکن است از ابزارهایی مانند مصاحبه بالینی، پرسشنامه‌ها و انواع تست‌های افسردگی پرسشنامه‌های اضطراب و سایر ابزارهای ارزیابی روانی استفاده کند.
تشخیص افسردگی ماژور بر اساس علائم و نشانه‌هایی که فرد دارد و تاریخچه پزشکی و خانوادگی او انجام می‌شود، به طور کلی، برای تشخیص افسردگی ماژور، باید حداقل دو هفته متوالی نشانه‌های افسردگی شامل کاهش خلقی، افزایش اضطراب، کاهش انگیزه، کاهش اشتها، اختلال در خواب و سایر علائمی که در پرسشنامه‌های ارزیابی افسردگی مورد بحث قرار می‌گیرند، وجود داشته باشد.
همچنین باید سایر علائم و بیماری‌هایی که ممکن است با علائم افسردگی ماژور همراه باشند، مانند اختلالات اضطرابی، اختلالات وسواسی-اجباری، اختلالات خلقی و بیماری‌های فیزیکی مرتبط با بیماری پایه یا مصرف داروها نیز بررسی شوند. با توجه به اینکه افسردگی ماژور می‌تواند با سایر اختلالات روانی و فیزیکی همراه باشد، برای تشخیص دقیق، ممکن است پزشک به انجام تست‌های تشخیصی دیگری همچون آزمایش‌های خون و تصویربرداری مغز نیز نیاز داشته باشد.
در این مصاحبه‌ها و پرسشنامه‌ها، پزشک به علائم، تجربیات و تفکرات فرد درباره‌ی خود و دیگران، مشکلات در روابط، کار و زندگی خانوادگی پرداخته و سپس با توجه به این اطلاعات، تشخیص را تعیین می‌کند.
درمان افسردگی ماژور
درمان افسردگی ماژور شامل دو رویکرد دارویی و روان‌درمانی است. در اینجا به برخی از روش‌های درمانی این اختلال اشاره خواهیم کرد:
- داروهای ضد افسردگی: داروهای ضد افسردگی، معمولاً برای کاهش علائم افسردگی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها شامل آنتی‌دپرسانت‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها، آنتی‌آنکسیولیتیک‌ها و آنتی‌پسیکوتیک‌ها می‌شوند. داروهای آنتی‌دپرسانت به عنوان مثال، کمک می‌کنند تا سطح سروتونین در مغز بالا برود و علائم افسردگی کاهش یابد. یکی از بهترین داروهایی که به منظور درمان افسردگی ماژور پیشنهاد می‌شود کوئمایند است.
- درمان شناختی رفتاری: درمان شناختی رفتاری، به عنوان یکی از موثرترین روش‌های روان‌درمانی برای این اختلال، برای درمان افسردگی ماژور مورد توجه و استفاده قرار می‌گیرد. این روش درمانی بر اساس این اصل عمل می‌کند که افکار و رفتارهای منفی می‌توانند به افزایش افسردگی و ناراحتی فرد کمک کنند. با تمرین و تغییر این الگوها، افراد می‌توانند درک بهتری از خود داشته باشند و بهبود وضعیت خود را تجربه کنند.
- درمان فراشناختی: درمان فراشناختی، به عنوان یک روش درمانی نوین برای افسردگی ماژور، به افراد کمک می‌کند تا با توجه به افکار و احساسات منفی خود، با آن‌ها مواجه شوند و آن‌ها را تغییر دهند. این روش درمانی بر اساس تحلیلی عمیق از افکار و احساسات فرد، به او کمک می‌کند تا بر روی این افکار و احساسات کنترل بیشتری پیدا کند.
- درمان روان‌شناختی: درمان روان‌شناختی، به عنوان یک روش درمانی کارآمد برای افسردگی ماژور، به افراد کمک می‌کند تا با افکار و احساسات منفی خود، با آن‌ها مواجه شوند و آن‌ها را تغییر دهند. این روش درمانی بر اساس تحلیلی عمیق از افکار و احساسات فرد، به او کمک می‌کند تا بر روی این افکارو احساسات کنترل بیشتری پیدا کند و به‌طور کلی بهبود وضعیت روانی خود را تجربه کند.
- درمان الکتروشوک: در بعضی موارد، درمان الکتروشوک (ECT) نیز ممکن است برای درمان افسردگی ماژور مورد استفاده قرار بگیرد. در این روش، برق با قدرت بالا به مغز فرد ارسال می‌شود که می‌تواند تغییرات در فعالیت مغزی و سطح هورمون‌های مغزی ایجاد کند و به کاهش علائم افسردگی کمک کند.
مهم است که همه‌ی افرادی که احساس افسردگی ماژور می‌کنند، با پزشک خود مشورت کنند تا روش درمانی مناسب برایشان تعیین شود. همچنین، بهتر است در کنار درمان دارویی یا روان‌درمانی، به سبک زندگی سالمی نظیر ورزش منظم، تغذیه سالم، خواب کافی و کاهش استرس نیز توجه کنید.
لازم به ذکر است از مصرف خودسرانه داروها به شدت خودداری فرمایید و حتما با پزشک متخصص در هر زمینه‌ای جهت بهبود موارد پیش آمده در تماس باشید.
نتیجه‌گیری
افسردگی ماژور یا MDD یک اختلال روانی شدید است که با علائمی مانند احساس غم و ناامیدی عمیق، کاهش علاقه به فعالیت‌های روزمره، تغییرات در اشتها و خواب، خستگی مزمن، کاهش تمرکز و افکار منفی درباره خود یا زندگی همراه است. تشخیص این بیماری توسط روانپزشک یا متخصص سلامت روان انجام می‌شود و معمولاً بر اساس معیارهای بالینی و ارزیابی دقیق علائم صورت می‌گیرد.
درمان آن شامل ترکیبی از داروهای ضدافسردگی، روان‌درمانی و تغییرات سبک زندگی مانند فعالیت جسمانی، تغذیه سالم و مدیریت استرس است. دریافت حمایت اجتماعی و مشاوره تخصصی نقش مهمی در بهبود بیماران مبتلا به افسردگی ماژور دارد و مراجعه زودهنگام به متخصص می‌تواند به کاهش شدت علائم و افزایش کیفیت زندگی کمک کند.
